Alerjik Rinit

Alerjiye sebep olan maddelerin (alerjen) burun mukozasına temas etmesi sonucu görülen; burun ve gözlerde kaşıntı, hapşırma, burun akıntısı, boğaz kaşıntısı gibi şikâyetlere neden olan hastalık alerjik nezle ya da alerjik rinit olarak tanımlanmaktadır. Alerjik nezlenin sebebi, vücut savunma sisteminin havada bulunan ve solunum ile buruna giren parçacıklara karşı oluşturduğu anormal reaksiyondur.

Alerjik nezle halk dilinde saman gribi, saman nezlesi veya yaz nezlesi olarak adlandırılırken eş anlamlı olarak alerjik rinit (burun iltihabı) terimi de kullanılmaktadır.  Bu tür hastalarda oluşan alerjik reaksiyonların şiddeti kişiden kişiye farklılık göstermekte, bazı hastalar bu reaksiyonları hafif bir şekilde atlatırken bazı hastalarda oluşan reaksiyonlar işlerini engelleyecek ve yaşam kalitelerini etkileyecek kadar şiddetli olabilmektedir.

Alerjik nezle şikâyetlerin görülme zamanına göre persistan (sürekli) ve interminant (aralıklı) olmak üzere, şiddetine göre de hafif ve şiddetli olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.

Alerjinin Nedenleri Nedir?

Bağışıklık sisteminin alerjen adı verilen maddelere karşı geliştirdiği aşırı reaksiyon alerji olarak tanımlanmaktadır. Vücudumuzun bağışıklık (savunma) sistemi dışarıdan gelen tüm yabancı maddelere karşı doğal bir korunma reaksiyonu göstermektedir. Bazı kişiler birtakım maddelere farklı bir bağışıklık cevabı geliştirmekte ve bu maddelerle tekrar karşılaşıldığında beklenmedik aşırı reaksiyonlar oluşmaktadır. Bu tür aşırı reaksiyonlara neden olan maddeler “alerjen” bağışıklık sistemi alerjenlere karşı aşırı cevaplar oluşturan kişiler ise “alerjik” olarak adlandırılmaktadır.

Alerji genetik geçiş özelliğine sahip bir hastalıktır ve her iki ebeveynin alerjik olması durumunda çocuklarında da %50 olasılıkla alerji görülmektedir. Alerjen maddeler alerjik bünyelerde vücut savunma sistemi ile karşılaştıklarında bunlara karşı Ig E adı verilen özel bir antikor üretilmektedir. Bu antikorların alerjenlerle tekrar bir araya gelmesi burun mukozasındaki (burun içini döşeyen zar) hücrelerden alerjik reaksiyona sebep olan kimyasal maddelerin salgılanmasına yol açmaktadır.

Alerjik reaksiyon sırasında ortaya çıkan kimyasal maddeler içinde en çok bilinen Histamindir. Histamin burun mukozasında tahrişe ve aşırı miktarda akıntıya sebep olurken aynı zamanda şişme ve kaşıntıya da neden olur.

Alerjik rinit nedenleri alerjenlerin genellikle nefes yoluyla alındıklarında burun ve sinüslerde iltihaplanmaya ve ödem oluşturmasıdır. Bazı yaygın alerjenler şunlardır:

• Ağaç, çimen ve ot polenleri gibi bitki polenleri, özellikle bahar ve yaz aylarında alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
• Kıl, tüy, deri döküntüleri, küf ve diğer organik maddelerin biriktiği toz akarları, evde ve iş yerlerinde yaygın olarak bulunurlar ve yıl boyunca alerjik semptomlara neden olabilirler.
• Kediler, köpekler ve diğer evcil hayvanlar dahil olmak üzere, hayvan tüyleri ve tüy döküntüleri alerjik reaksiyonlara neden olabilirler.
• Küf mantarları, özellikle nemli ve rutubetli ortamlarda büyüdüğünde, nefes yoluyla alındığında alerjik semptomlara neden olabilir.
• Sigara dumanı, hava kirliliği, kimyasal maddeler ve bazı gıdalar da alerjik reaksiyonlara neden olabilir.

Ayrıca genetik yatkınlık, stres, enfeksiyonlar, hormonal değişiklikler ve ilaçlar gibi diğer faktörler de alerjik rinit riskini arttırabilir.

Saman Nezlesi Belirtileri Nelerdir?

Saman nezlesi belirtileri soğuk algınlığı ile aynı semptomları gösterebilir. Saman nezlesinin belirtileri aşağıdaki gibi olabilir.

Sulu, berrak burun akıntısı, saman nezlesi belirtilerinden biridir. Burun içindeki mukoza zarının şişmesi ve iltihaplanması nedeniyle burun akıntısı da oluşabilir.

Alerjenlere maruz kalmak, hapşırma refleksini tetikleyebilir. Burun içinde kaşıntı hissi, saman nezlesi belirtilerinden biridir. Saman nezlesi, gözleri de etkileyebilir ve kaşıntılı, sulanmış veya kızarmış gözler ortaya çıkabilir.

Alerjik reaksiyonlar, öksürük ve boğaz ağrısına, boğazda kaşıntıya neden olabilir. Saman nezlesi, baş ağrısı ve yorgunluk gibi diğer semptomlar ortaya çıkarabilir.

Saman nezlesi belirtileri genellikle alerjik tetikleyicilere maruz kaldıktan sonra hemen ortaya çıkarlar ve alerjenlerle temas kesildiğinde hızla azalırlar. Bazı kişilerde semptomlar sürekli veya daha uzun süreli görülebilir.

Hangi Alerjenler Nezle / Rinit Yapar?

Havada taşınacak kadar hafif ve küçük olan bitki ve hayvan proteinleri burnumuz, gözümüz ve boğazımızdaki zarlar üzerinde birikmektedirler. Bu parçacıkların en sık rastlananları hayvan tüyleri, polenler, mantar sporları ve ev tozu akarlarıdır. İlkbaharın erken dönemlerinde polenler ya da çevrede sıklıkla rastlanan ağaçlar alerjik reaksiyonlara neden olmaktadır. İlkbaharın geç dönemlerinde ise polenler çayırlardan kaynaklanmaktadır. Polenleri havayla taşınamayan renkli süs bitkileri de nadiren alerjiye sebep olabilir.

Bazı bitkiler ise Ağustosun sonunda polen vermeye başlar ve Eylül ayı boyunca polen oluşturmaya devam ederler. Polenler kimi zaman Ekim ayına kadar veya ilk soğuklara kadar havada bulunabilirler. Mantarlar meyvelerin bozulmasına ve ekmeğin küflenmesine sebep olan mikroorganizmalardır. Bununla birlikte çayırlarda, kuruyan yapraklarda, tohumlarda ve aynı zamanda toprakta da bulunurlar.  

Soğuğa dirençli oldukları için mantarlara karşı alerjik olan bünyelerde alerji sorunu uzun sürer. Karın toprağı örttüğü zamanlar dışında bir yıl boyunca sporları havada kalır. Ev içinde mantarlar, bitkilerde ve onların toprağında yaşar. Çamaşır odaları ve bodrum katları gibi nemli yerlerin yanı sıra peynir ve mayalanmış içkilerde de bulunurlar. Alerjenler hayvan artıkları, kozmetik malzemeler, mantarlar, yiyecekler ve ev tozları da dahil olmak üzere bütün yıl boyunca ortamda bulunurlar.  Ev tozu, mobilyalardan dökülen selülozdan, mantarlardan, akarlardan, ev hayvanlarında dökülen artıklardan ve böcek parçalarından oluşan karmaşık bir yapıdır. Kışın sıcak hava sistemlerinin açılmasıyla ev tozunun alerjik etkisi artmaktadır.  

Alerjinin Zararları Nedir?

Alerjik kişilerin soğuk algınlığına, sinüs enfeksiyonuna ve kulak enfeksiyonlarına olan hassasiyetleri artmıştır. Bu hastalık onları alerjisi olmayan insanlardan daha fazla rahatsız edebilir. Hatta bazen daha ağır olarak bu kişilerde astım gelişebilir.  Alerjinin neden olduğu burun tıkanıklıkları ise hem gün içinde hem de uykuda tıkanmaya (uyku apnesi) yol açarak yetersiz oksijen alımına ve sonuçta kalp ritim bozuklukları, yüksek tansiyon, kalp yetmezliği gibi ikincil problemlere neden olabilirler.

Alerjik Rinit Tanısı Nasıl Konulur?

Alerji ile uyumlu şikayetleri olan hastalarda bu şikâyetlere herhangi bir enfeksiyonun ya da yapısal bir bozukluğun yol açıp açmadığı saptanması amacı ile tüm hastalarda tam bir kulak,burun, boğaz, baş ve boyun muayenesi yapılmalıdır. Böyle bir problemin belirlenmesi halinde öncelikle bu probleme yönelik uygun tedavi planlanmalıdır. Alerjik reaksiyona neden olan alerjenleri tespit etmek amacı ile deri testleri ya da kan testleri istenebilir. Testler sadece hangi maddeye karşı alerjiniz olduğu değil bu alerjinin düzeyi de ortaya çıkmaktadır.

Alerjik rinit tanısı, semptomlar ve alerjene maruz kalma hikayesi, fizik muayene ve alerji testleri kullanılarak konulabilir.

Semptomların ne zaman başladığı, ne kadar sürdüğü, hangi durumlarda kötüleştiği sorgulanır. Hangi alerjenlere temas edildiği de öğrenilir. Bunun yanında burun ve sinüslerinizin görünümünü, şişlikleri ve diğer fiziksel belirtiler incelenir.

Alerjik rinit tanısı, cilt testleri veya kan testleri gibi alerji testleri kullanılarak doğrulanabilir. Cilt testleri, alerjik reaksiyonların oluşup oluşmadığını belirlemek için alerjenlerin küçük miktarlarının cilt altına enjekte edilmesi veya cilde uygulanmasıdır. Kan testleri, kan dolaşımındaki antikor düzeylerini ölçerek alerjik reaksiyonların varlığını tespit edebilir.

Saman nezlesi görülen kişilerde astım gibi diğer alerjik hastalıklar varsa akciğer fonksiyon testleri de yapılabilir.

Alerjik Rinit Tipleri Nelerdir?

Alerjik rinit tipleri, genellikle tetikleyici alerjen türüne bağlı olarak ikiye ayrılır:

• Mevsimsel alerjik rinit: Polenler gibi sezonluk alerjenlerin neden olduğu alerjik rinit türüdür. Genellikle bahar veya yaz aylarında oluşur.
• Yıl boyunca devam eden alerjik rinit: Ev tozu akarları, hayvan tüyleri ve böcekler gibi ev içi alerjenlerin neden olduğu alerjik rinit türüdür. Bu tür alerjik rinitin semptomları, mevsimsel alerjik rinite benzerdir ancak daha uzun sürebilir.

Ayrıca, bazı kişilerde mevsimsel ve yıl boyunca devam eden alerjik rinit semptomları bir arada bulunabilir veya birkaç farklı alerjenin neden olduğu karmaşık alerjik rinit türleri de görülebilir.

Saman Nezlesi Risk Faktörleri Nelerdir?

Saman nezlesi risk faktörleri olan bazı maddeler şunlar gibi sıralanabilir:

• Ailesinde alerjik hastalık olan kişiler risk altındadır. Erkeklerde daha çok görülmektedir.
• Genellikle gençlik döneminde başlayan saman nezlesi, yaş ilerledikçe azalabilir.
• Kişi alerjen maddeye çok sık maruz kalıyorsa saman nezlesi görülmesi daha olasıdır.
• Diğer alerjik hastalıklar (astım, koah gibi) saman nezlesi oluşumunu arttırabilir.

Saman Nezlesi Bulaşıcı mıdır?

Saman nezlesi bulaşıcı değildir. Saman nezlesi, aslında herkesin etkilenebileceği alerjenlerden kaynaklanır. İnsanlarda burun akıntısı, hapşırık, göz yaşarması gibi belirtilere neden olur. Bu belirtiler bir başkasına geçmez, kişiden kişiye bulaşmaz. Alerjenler kişinin bağışıklık sistemindeki zayıf noktalara etki eder bu yüzden semptomlara neden olur.

Alerjinin Zararları Nelerdir?

Alerjinin zararları, bazen hayati risklere yol açabilir. Alerji bazı insanlarda hafif semptomlarla ortaya çıksa da bazı insanlarda kötü sorunlara neden olabilir.

Anafilaksi, alerjik reaksiyonların en ciddi türüdür. Çok hızlı bir şekilde gelişir ve solunum sorunları, düşük kan basıncı, kalp atışının hızlanması gibi ciddi durumlar görülebilir.

Alerjik reaksiyonlar astım semptomlarının şiddetlenmesine neden olabilir. Göğüs sıkışması, öksürük krizleri, nefes darlığı ortaya çıkabilir.

Alerjiler; cilt döküntüleri, kaşıntı, kızarıklık gibi semptomlara ve beraberinde ürtiker, egzama gibi hastalıklara yol açar.

Alerjinin zararları; uyku bozuklukları, baş ağrısı, sinüzit gibi sıkıntılar olarak ortaya çıkabilir. Solunumla ilgili sorunlar yaratacak alerjiler hayati riskler taşır.

Alerjiden Korunma Yöntemleri Nelerdir?

Alerjiden korunma yöntemleri, alerjinin olduğu sorunlardan uzak durmaktır. Tamamen uzak durulmuyorsa da alerjene maruz kalmayı en aza indirmek gerekir. Toza alerjiniz varsa sık sık temizlik yapmalı, polene alerjiniz varsa maske takarak veya polenin olduğu dönemlerde çok sık dışarıya çıkmayarak alerjiden korunabilirsiniz.

Bazı ilaçlar alerjiden korunmak için kullanılabilir. Bunlar doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Sağlıklı yaşamak, bağışıklığı güçlendirmeye yarar. Bu şekilde alerji semptomlarınız azalabilir.

Alerjik Rinit Tedavisi Nasıl Yapılır?

Alerjik rinit tedavisi, alerji semptomlarını azaltmak için uygulanacak birkaç yöntemden oluşur. Burun spreyleri ve bazı ilaçlar alerjik rinit tedavisinde kullanılır.

Aromaterapi ve immünoterapi, alerjik rinit tedavisinde sıklıkla kullanılır. İmmünoterapi, belirli bir alerjene karşı vücudunuzu yavaşça alıştırmayı içerir. Bu yöntem uzun vadeli bir çözümdür ve alerjik semptomları önemli ölçüde azaltabilir.

Alerjenleri önleyici yastık ve yatak örtüleri, hava filtreleri kullanmak alerjik rinit semptomlarını azaltmaya yönelik tedavi yöntemleri arasındadır.

Alerjik rinit semptomları kişiden kişiye değişir. Bu yüzden tedavi yöntemleri de farklılık gösterir. Doktor onayı olmadan farklı yöntemler denemek, semptomların artmasına neden olabilir.

Alerjik rinitli hastalarda tedavi planlamasında hastanın özelliklerine, muayene bulgularına ve şikâyetlerinin ciddiyetine göre farklı tedavi protokolleri uygulanabilir.

Alerjik rinite tedavisinde takip edilen yaklaşım sırası şu şekildedir:

• Alerjik reaksiyona neden olan alerjenlerle temasın kesilmesi,
• Alerjik reaksiyonların ilaç tedavisi ile önlenmesi
• Aşı tedavisi
• Işık tedavisi - Rhinolight
• Ameliyat: Özellikle burun tıkanıklığına neden olan burun eti büyümeleri, burun içi polip oluşumları ve tedaviye yanıt vermeyen kronik sinüzit durumlarında cerrahi tedavi seçenekleri değerlendirilmelidir. Burun tıkanıklıklarının ve enfeksiyonun tedavisi hastanın şikâyetlerinin azalmasında faydalı olur.

Alerji tedavisinde kullanılan başlıca ilaç grupları; antihistaminikler (alerjik reaksiyonları baskılar), dekonjestanlar (burun içindeki ödemi azaltır), kromolin (reaksiyona neden olan maddelerin hücrelerden salınmasını önler), kortizondur. (reaksiyonları azaltır, enjeksiyon, hap ya da sprey olarak kullanılabilir)

Aşı uygulaması için uygun alerjen saptanan hastalarda dil altı ya da cilt yolu ile aşı tedavisi uygulanabilmektedir. Bu tedavide amaç alerjenin küçük dozlarda verilmesi yolu ile vücutta alerji reaksiyonu oluşturmadan bloke edilmesini sağlayacak immün cevap oluşması ve alerjene hassasiyeti azaltılmasıdır.

Testlerle ya da hikâye ile şikâyetlere neden olan bir alerjen saptandığında tıbbi tedavinin yanı sıra bu alerjen maddelerden korunmaya yönelik çevre kontrolü danışmanlığı da verilmelidir.

Rhinolight (Fototerapi – Işık Tedavisi)

Alerjik nezlenin tedavisinde uygulanan en yeni teknolojik yaklaşım özel bir içeriğe sahip yüksek yoğunlukta ışık kullanılarak uygulanan Rhinolight yani ışık tedavisidir.

Alerjiden Korunma Yöntemleri Nelerdir?

En ideal yaklaşımlardan birisi olan alerjinin oluştuğu yerden uzakta yaşamak seçeneği nadiren uygulanabilmektedir. Ancak bazı yardım önerileri faydalı olmaktadır.

• Çimleri keserken veya ev temizliği yaparken polen maskesi takmak.
• Isıtma ve havalandırma sistemlerindeki filtreleri aylık olarak değiştirmek ya da bir hava temizleme aygıtı kullanmaya başlamak.
• Polenlerin çok yoğun olduğu dönemlerde kapıları ve pencereleri kapalı tutmak.
• Evde bitki ve hayvan bulundurmamak.
• Kuş tüyü yastıkları, yün battaniye ve yün örtüleri pamuk veya sentetik maddeden yapılmış olanlarla değiştirmek.
• Gerekli olduğunda yeterince antihistaminik ve dekonjestan kullanmak.
• Yatağın baş tarafı yukarı kaldırılmış bir şekilde uyumak.
• Genel sağlık kurallarına uymak, her gün egzersiz yapmak, sigarayı bırakmak ve diğer hava kirliliğine neden olan etkenlerden uzak durmak, dengeli
• beslenmek, karbonhidratları aza indirmek, diyete vitaminleri eklemek. (cvit.)

Kuru ev içi havası birçok alerjik kişinin kötüleşmesine neden olduğundan özellikle kış aylarında hava nemlendirici kullanmak faydalı olacaktır. Ancak nemlendiricide mantar üreme ihtimali göz önüne alınmalıdır.